Reportage: Siebrand en Mieke Haarsma van Tusken Bosk en Mar

Ruim 25 jaar molken Siebrand en Mieke Haarsma uit Oudega Friese melkschapen en verkaasden de productie. Ruim twee jaar terug besloten ze te stoppen met melken en de melkschapen te verkopen. Maar zwoeger gooide roet in het eten. Daarom begint het stel met een nieuwe koppel, vleesschapen dit keer. ‘We waren nog niet zover om helemaal te stoppen.

Het is een idyllisch plekje: de Friese stolpboerderij van Siebrand en Mieke Haarsma ligt tussen de Gaasterlandse bossen en de Friese meren in. Vandaar de bedrijfsnaam: Tusken Bosk en Mar. Wat past er beter bij dit plaatje dan schapen in de wei en zeker een lokaal ras zoals Friese melkschapen. Bijna 27 jaar lang liepen die ook rond de boerderij. Maar inmiddels is hun plek ingenomen door een andere soort: kruisingen tussen Texelaars en Swifters. Een vleesras dus en daarmee is het melken verleden tijd.

Moeilijke periodes

Een bewuste keuze, blijkt uit het verhaal van Siebrand en Mieke. “Een belangrijke reden is onze gezondheid. Een melkschapenbedrijf is seizoensgebonden. Wekenlang continu 70 uur maken vond mijn lichaam niet meer zo leuk,” vertelt Mieke eerlijk. Ook was het soms sappelen om rond te komen en kregen de schapenhouders te maken met ziekten onder de schapen. Siebrand: “Dat speelde al vanaf dat we in 1999 begonnen. We kochten een koppel melkschapen, maar die waren niet zwoegervrij. We verloren best wat schapen aan die ziekte.” En dat was niet het enige. “Er is een handboek met schapenziekten,” vult Mieke aan. “Nou, wij hebben bijna alles uit het boek gehad. Het is echt heel vervelend als het één na het andere schaap ziekt ligt of doodgaat.” Daarom werden, nadat er ook nog chlamydia onder de koppel heerste, in 2007 alle schapen weggedaan en een nieuwe, zwoegerziektevrije, koppel aangeschaft. “Er ging een wereld voor ons
open! De productie was hoger en de gezondheid van de schapen veel beter. Dat was echt veel fijner werken.”

‘Het plan was eigenlijk om onze eigen schapen in te kruisen met een vleesras’

Onverwacht positief

In de jaren die volgden werd er goed gelet op hygiëne en het voorkomen van ziekte-insleep. “Bezoek mag niet zomaar op ons erf of in de stal komen, de veearts trekt altijd een overall en laarzen van hier aan en we letten op dat rammen geen ziekten hebben.” Toch gaat het in 2023 weer mis. Net in een periode dat het echtpaar zich bezint op manieren om het zichzelf in het bedrijf makkelijker te maken. “Dat was nog best lastig, want melken en kaas maken kan niet zonder elkaar. Ook konden we, vanwege financiële verplichtingen, niet zomaar helemaal stoppen. Daar ben ik ook nog niet aan toe en wat te jong voor,” vertelt Siebrand.

Er werd een mooie oplossing bedacht: de melkschapen verkopen aan een schapenhouder in de buurt, die de melk vervolgens terug zou leveren zodat Siebrand en Mieke die konden verkazen. Mieke: “Voor de zekerheid lieten we de koppel testen op zwoeger. Ze bleken positief. Dat hadden we nooit verwacht. We dachten echt: hoe kan dat nu? De schapen toonden ook niet ziek.” Het duurde echter niet lang of Siebrand zag de schapen slechter worden. “Vooral de ademhaling. Eerst dachten we nog aan longontsteking of de gevolgen van blauwtong, want dat hadden we ook gehad. Maar al snel kregen heel veel schapen klachten en was het duidelijk: zwoegerziekte.”

Veranderingen

Na deze mokerslag is het Siebrand en Mieke nog duidelijker: het moet anders. De Friese melkschapen worden niet verkocht, maar beetje bij beetje afgevoerd en de lammeren afgemest. De laatste lichting verbleef in de potstal en ging afgelopen augustus naar de slacht. De nieuwe Texelaar/Swifter-schapen liepen in die periode op veilige afstand buiten in de wei. “Die kunnen tegen de winter naar binnen, als de stal goed is schoongespoten, ontsmet en een tijdje leeg heeft gestaan.”

Het leven voor Siebrand en Mieke is inmiddels aardig veranderd. In plaats van vier uur per dag in de melkstal staan, werken ze beiden deels buiten de deur. Mieke bij een kunststofverwerkingsbedrijf en Siebrand in de agrarische bedrijfsverzorging. “Dat deed hij eerder ook al, maar was de laatste jaren vanwege drukte thuis steeds minder geworden,” licht Mieke toe.

Kaasmaakdag

Siebrand ziet ernaar uit om thuis weer meer te kunnen doen. “Ik melk ’s morgens en ’s avonds de koeien voor een ander. Daartussen heb ik tijd over, dan moet ik wel wat te doen hebben. Ik heb enorm zin in het lammerseizoen met de nieuwe schapen, al zal dat nog wel een dingetje worden met die jonge beesten. Ze zijn heel anders dan de kalme Friese melkschapen. Deze kunnen nog sneller rennen dan wij! Ze zijn ook nog jong en moeten wennen, net als wij.”

Eén dag per week van maart tot september werken Siebrand en Mieke, als vanouds, samen tijdens het kaas maken. Ze halen dan 300 liter schapenmelk bij een collega-veehouder en maken hier zachte en harde kazen van. Mieke: “Helemaal stoppen met kaas maken vonden we erg drastisch, bovendien hebben we veel klanten. We leveren de kazen aan supermarkten en verkopen ze aan huis. De hoeveelheid is wel wat minder geworden: eerst reed ik een ronde van zo’n 100 kilometer, nu is het zo’n 60 kilometer rondom Sneek en Bolsward.

‘Een melkschapenbedrijf is seizoensgebonden. Weken van 70 uur vond mijn lichaam niet meer zo leuk’

Tijd zal het leren

Het echtpaar beschouwt 2025 als een proefjaar. “We proberen dit nu uit en maken dan de balans op. Dat we op een andere manier verder moesten, was wel duidelijk. Maar weer zwoegerziekte was wel de druppel. Het ging ons aan het hart om alle schapen weg te doen. We hebben vanaf 2007 met die dieren gewerkt, ze gemolken, hun lammeren grootgebracht en een fokkerij opgebouwd en dan doe je ze voor de dood weg,” kijkt Mieke terug. “Het plan was eigenlijk om onze eigen schapen in te kruisen met een vleesras. Dan houd je voor je gevoel je eigen bloed nog. Dat is nu allemaal weg. Maar we gaan ons dit nieuwe koppel eigen maken en daarmee verder,” besluit Siebrand Haarsma nuchter en positief.

Schapenbedrijf Tusken Bosk en Mar

Siebrand en Mieke Haarsma

Voorheen 100 Friese melkschapen met bijbehorend jongvee. Nu 58 ooien, kruising Texelaar/Swifter
20 ha grond, waarvan 11 in eigendom
Kaasmakerij en verkoop aan huis

De schapenmelk wordt verwerkt tot verse Friese schapenkaas en gerijpte harde kaas. Verse Friese schapenkaas is een mozzarella-achtige, zachte kaas. Lekker op roggebrood met peper en zout, of met basilicum en tomaat.

Zoomfunctie